Een labo is een plaats van onderzoek, experiment en ontdekking. We maken er kennis met filosofen of filosofische strekkingen en onderzoeken hoe hun gedachtegoed ook vandaag actueel en maatschappelijk relevant is. Boeiende sprekers brengen deze denkthema's op een levendige manier. Geen voorkennis vereist.

Filolabo gaat door op dinsdagavond in de Bibliotheek, Elisabethlaan 103A in Aarschot, van 19.30 tot 22.00

10 oktober - Simone Weil en Iris Murdoch: filosoferen over waarheid, goedheid en gerechtigheid

7 november - Transcendentalisme, een Amerikaanse zoektocht naar een betere wereld

16 jan 2024 - Aristoteles, de eerste filosofische homo universalis

13 feb 2024 - Emmanuel Levinas: de ontmoeting als fundament van het goede handelen

5 maart 2024 - Habermas en het machtsvrije communiceren

Data: 10/10/2023, 7/11/2023, 16/01/2024, 13/02/2024, 5/03/2024

19U30-22U

Aanmelden via ticketing Het Gasthuis

Inkom bedraagt 5€ per avond, drankje inbegrepen

10 oktober - Simone Weil en Iris Murdoch: filosoferen over waarheid, goedheid en gerechtigheid

Simone WEIL (1909-1943) filosofeerde over drempels en over grenzen heen: ze was activist, militant, pacifist en mysticus in één. Ze studeert briljant af aan de Ecole Normale Supérieure. Ze gaat aan de slag als docent filosofie en terzelfdertijd is ze actief in de arbeidersbeweging. Ze gaat aan de lopende band bij Renault werken om de levensomstandig-heden van arbeiders echt te leren kennen. Ze trekt bij het uitbreken van de Spaanse burgeroorlog naar Spanje om mee te strijden tegen het fascisme. Dan volgen een paar ingrijpende ervaringen die haar leven een spirituele wending geven. In Assisi wordt ze “op haar knieën gedwongen”, zoals ze zelf zegt. Ze begint aan een spirituele zoektocht die de laatste vijf jaar van haar leven in beslag zal nemen en haar tot op de drempel van de Kerk brengt.                                                                Joods zijnde, emigreert ze met haar familie gedwongen naar New York, maar Simone keert al snel terug naar Londen, waar ze redactrice voor France Libre wordt. Haar vrije vaderland zal ze echter niet terugzien. Er wordt TBC vastgesteld en ze overlijdt in 1943.                        Haar filosofie is niet academisch noch systematisch: het bestaat uit aantekeningen over oude Griekse filosofen, artikels over politieke kwesties, religieuze beschouwingen, essays over ethiek en moraal. Albert Camus begon met de publicatie ervan. Belangstelling voor haar werk neemt sindsdien steeds toe.

IRIS MURDOCH (1919-1999) was filosofe van een ander gehalte. Ze was een academisch denker die haar hele carrière in Oxford doceerde. Ingaande tegen de overheersende taalkundig-analytische stroming aldaar, ontwikkelde ze haar filosofie in een andere richting. Ze introduceerde het existentialisme bij een Engelstalig publiek. En mede onder invloed van Simone Weil behandelde ze vooral ethische thema’s en een moreel realisme dat vooral deugden als eenvoud, nederigheid, gulheid benadrukt. Het goede ontdekken vereist dat we ons eigen perspectief moeten overstijgen om de anderen te leren kennen: “Alleen liefde geeft je een heldere blik”.                             Murdochs filosofie werd wat overschaduwd door haar literair werk (ze publiceerde 26 romans, waarvan een aantal bekroond).                             Vanaf 1995 werden de tekenen van Alzheimer steeds duidelijker. De film Iris uit 2001 (met Kate Winslet en Judi Dench) mengt scenes van de dementerende Iris met scenes uit haar vroegere actieve leven.

7 november - Transcendentalisme, een Amerikaanse zoektocht naar een betere wereld

Na de Amerikaanse onafhankelijkheid gaat de filosofische denkrichting van het transcendentalisme, dat zijn inspiratie vindt op het Europese vasteland, in de jaren 1820-1840 op zoek naar de ‘verheffing van de mens’ en het streven naar een ‘hogere maatschappij’.

Ralph Waldo Emerson - met in zijn spoor belangrijke schrijvers als Whitman, Melville en Hawthorne - zet de toon voor het transcendentalisme. Hij komt op voor het behoud van Indiaans grondgebied, keurt de slavernij af en springt in de bres voor de rechten van de vrouw. Henry David Thoreau zal in zijn boek ‘Walden’ ervaringen van en bedenkingen over zijn eenzame afzondering in een zelfgebouwde hut beschrijven.

In het transcendentalisme sluimert het dualisme tussen ‘het verbeteren van de wereld’ versus ‘de natuurlijke weg van de wereld’.

Dit dualisme zal bij ons zijn sporen nalaten in de verschillende geestesstromingen die in de periode 1880-1930 zoeken naar wereldverbetering. In de werken van Couperus, Van Eeden, Vermeylen, Timmermans vinden we verwijzingen naar het gedachtegoed van het transcendentalisme.

In de lezing bespreken we oorsprong, ontstaan, opzet, ideeëngoed en doorwerking bij ons van deze boeiende denkrichting.

16 jan 2024 - Aristoteles, de eerste filosofische homo universalis

Aristoteles legde als eerste een volwaardige wetenschappelijke basis voor het filosofisch onderzoek naar onze leefomgeving. Op ethisch vlak toonde hij ons de weg naar een deugdzaam handelen en een gelukkig leven.

Bovendien was hij ook nog een echte duizendpoot op veel andere domeinen van het menselijk denken: kennisleer, logica, sociaal-politieke ideeën, …

Zij& maatschappij gedurende de volgende 2000 jaar.

In de lezing bespreken we de belangrijkste onderdelen van zijn filosofie. We toetsen zijn ideeën ook aan het latere en actuele gedachtegoed.

Frans Bosmans is licentiaat in de rechten, gewezen leerkracht en gepassioneerd door de natuur, muziek en filosofie. Hij volgde bijkomende opleidingen in deze disciplines en past ze actief toe op educatief vlak.

13 feb 2024 - Emmanuel Levinas: de ontmoeting als fundament van het goede handelen

In het boek ‘Vertroostingen’ dat Dirk De Wachter in 2022 schreef n.a,v. zijn ziekteproces en dat niet onopgemerkt bleef, blijkt hoezeer de man geïnspireerd werd door het denken van Levinas. Reden genoeg om een spreker te beluisteren die ons bekend kan maken met deze filosoof uit de vorige eeuw. 

De Westerse moraalfilosofie kan je omschrijven als een lange zoektocht naar de fundamenten van de moraal: Hoe weet ik zeker dat wat ik doe goed is? Waar ligt de hoeksteen van het goede handelen? Is er een objectieve grond, een basis waarop we fragmenten van de moraal, van het goede handelen kunnen opbouwen? Dit fundament werd gezocht in God, die garant staat voor de juistheid van het moreel gewetensoordeel, in de menselijke Rede die ons een redelijke universele inkijk geeft in het goede handelen of in de calculus, de berekening van de baten en de schade in utilistische en hedonistische stromingen. “Niets van dit alles”, zegt de Joods Franse filosoof Levinas (Litouwen, 1906-1995) is de hoeksteen van onze moraliteit. Het fundament van het goede handelen ligt in de ontmoeting tussen twee mensen die zich laten raken door het appèl van de ander. Daar kan geen Rede, geen God, geen calculus, geen principe tegenop. Wat deze revolutie in de moraalfilosofie teweeg kan brengen voor onze dagelijks keuzes, onderzoeken we aan de hand van het denken van Levinas.

Daniël Janssens is trajectcoördinator aan de Thomas More Hogeschool, opleiding Sociaal Werk

5 maart 2024 - Habermas en het machtsvrije communiceren

De Duitse filosoof Jürgen Habermas (°1929) is bij het brede publiek wellicht het meest bekend om zijn ‘Theorie des kommunikativen Handelns’ (1981). In dit werk probeert Habermas een tegengewicht te bieden aan de instrumentele rationaliteit in het Westerse denken en spreken. Tegenover deze instrumentele rationaliteit plaatst Habermas een communicatieve rationaliteit. Vanuit deze alternatieve rationaliteit ontwikkelt hij een eigen vorm van ethiek. Hoewel Habermas vandaag wat naar de achtergrond lijkt te zijn verdwenen, is zijn denken net bijzonder waardevol voor een tijd waarin de communicatieve zeden lijken te verruwen en de emoties vaak hoog oplopen.

Jonathan Lambaerts studeerde sociaal werk, wijsbegeerte en godsdienstwetenschappen. Hij is verbonden aan de Thomas More hogeschool, waar hij onder meer filosofie en ethiek doceert in de bacheloropleiding Sociaal werk.